!گل هايي كه بوي نغمه مي داد

گردآوري: شكرالله رحيم خاني به نقل از روزنامه ايران

برگشت به صفحه اول

به ياد مؤسس ومبتكر برنامه گلها
«داوود پيرنيا» (۱۲۷۹ـ آبان ۱۳۵۰)

سده اخير را بنابه عللي مي توان دوره تحول فكري واجتماعي ايرانيان دانست؛ وقوع انقلاب مشروطيت ، پايان دوره سلطنت چندين ساله خاندان قاجار وظهوررضاشاه ، گسترش روابط با دنياي غرب و ازهمه مهمتر و تأثيرگذارتر ؛ ظهور پديده اي به نام رسانه هاي ارتباط جمعي بود و پيامد آن بروز تغييرات بنيادين درفرهنگ تغيير ذائقه فرهنگي شد دراين شرايط ممكن بود براثر برخي تندروي ها (به علت خود كم بيني، شيفتگي و اطاعت محض از فرهنگهاي بيگانه) يا كندروي ها(به علت تعصبات نابجا و پافشاري برسنتهاي به جاي مانده از گذشته) موسيقي سمت وسوي درستي نيابد و واقعيات اجتماع را ناديده بگيرد، اما در شرايطي اين چنين با همت و تلاش مرحوم داوودپيرنيا و عده اي از هنرمندان دلسوخته و به منظور حفظ ونگاهداشت موسيقي اصيل ايران، برنامه «گلها» در راديو شكل گرفت و از طريق اين رسانه تازه تأسيس موسيقي هنري وفاخر ايراني به گوش شنوندگان رسيد۰

پيرنيا درسال۱۲۷۹ش درتهران متولد شد. تعليمات پدر (مرحوم حسن پيرنيا) كه از روشنفكران آن دوران بود براو بسيار مؤثر بود. تحصيلات ابتدايي را درمنزل ، نزد معلمان وقت فرا گرفت. سپس براي ادامه تحصيل وفراگيري دروس زبان و… واردمدرسه «سن لويي» شد. بعدها براي ادامه تحصيلات به سوئيس رفت و پس از فراغت از تحصيل دررشته حقوق ، به وطن مراجعت و در وزارت دادگستري مشغول خدمت شد۰

داوود پيرنيا، بنيانگذار ومؤسس كانون وكلا درايران بود. پس از انتقال از وزارت دادگستري به وزارت دارايي ، اقدام به تأسيس اداره آمار درايران كرد. پس از چندي به رياست كل نخست وزيري وسپس معاونت نخست وزيري منصوب شد۰

پيرنيا در زمان تحصيل علم حقوق درسوئيس ، نواختن پيانو را فراگرفت و با اصول و قواعد موسيقي كلاسيك آشنا شد. عشق به موسيقي اصيل و سنتي ايران، او را برآن داشت تا مشاغل دولتي را كنار بگذارد و باجديت هدف خود را دنبال كند و برنامه هاي ارزنده اي كه امروزه، چون گنجينه اي گرانبها (برنامه گلها) ازگذشته به يادگار مانده را از خود به جاي گذارد وموسيقي اصيل ايراني را نه تنها به مردم ايران بلكه به ساير ممالك معرفي كند. پيرنيا درمورد تأسيس برنامه «گلها» وعلاقه اش به موسيقي مي گويد: «از اوان كودكي ، علاقه بسياري به گل، بخصوص گل لاله داشتم. به خاطر دارم ، وقتي كه دبيرادبيات، تكليفي داد تا بر قطعه اي از «روسو» شاعر و نويسنده فرانسوي تفسيري بنويسم ، وقتي براي چندمين بار آن قطعه را خواندم ، از خانه همسايه آهنگي به گوشم رسيد كه ازنظر مفهوم با قطعه «روسو» شباهت داشت. رابطه آن شعر وآهنگ به اندازه اي مشغولم كردكه به خانه همسايه رفتم و پس از عذرخواهي اسم آن آهنگ را پرسيدم. گفتند: «تنهايي » كه يكي از آثار غيرمشهور «شوپن » است۰

بعدها اين انديشه به ذهن پيرنيا رسيد كه قطعات ضربي موسيقي ايراني هم دربرنامه گنجانده شود. باتوجه به اينكه ترانه ها و تصنيف هايي كه درآن زمان از راديو توليد وپخش مي شد ، اغلب اصيل و ناب نبودند، پيرنيا با كوشش فراوان توانست نظر مقامات سازمان «برنامه و بودجه » را به اهميت موضوع جلب كند و با اختصاص اعتباري، اقدام به تشكيل اركستري با شركت نوازندگان ، خوانندگان و آهنگسازان صاحب نام آن دوره كرد كه برنامه «گلهاي رنگارنگ » در سال ۱۳۳۴ حاصل آن بود؛ برنامه اي كه با قطعه اي ضربي و بدون كلام آغاز مي شد وبعد از آن قطعه اي به صورت ساز و آواز به اجرا درمي آمد و درپايان برنامه ، قطعه اي ضربي به صورت تصنيف توسط خواننده ، همراه با اركستر اجرامي شد۰

از سال ۱۳۳۹ ش به علت گسترش برنامه هاي راديو، برنامه «گلها» نيز گسترش و تنوع يافت و بيشتر اوقات در دوقسمت اجرا و پخش مي شد:۰

برنامه «گل هاي جاويدان» كه درآن يك يا دو ساز ، به همراهي صداي خواننده ، به اجراي برنامه مي پرداختند واشعار انتخابي آن اغلب از شاعران گذشته چون مولوي، سعدي و حافظ بود۰

برنامه «گلهاي رنگارنگ» ؛ كه اشعار آن بيشتر از شاعران معاصري همچون رهي معيري نواب صفا، شهريار ، معيني كرمانشاهي و… انتخاب مي شد۰

از ديگر برنامه هايي كه بعدها به برنامه «گلها» افزوده شد و به آن تنوع وگيرايي بخشيد، «برگ سبز» بود كه به ساز وآواز و شعرخواني اختصاص داشت ودرآغاز برنامه اين دو بيت شعر خوانده مي شد:۰

چشم بگشا كه جلوه دلدار
به تجلي است از دروديوار
اين تماشا چون بنگري گويي
ليس في الدار غيره ديار

وبرنامه بااين جمله پايان مي يافت:۰

«اين هم برگ سبزي بود، تحفه درويش ، علي نگهدارتان»

شاخه گل ، عنوان برنامه اي ۱۵دقيقه اي بود كه به معرفي يك شاعر و خواندن چندبيت از همان شاعر و سپس اجراي يكي از ترانه هاي «گل هاي رنگارنگ » مي پرداخت۰

آنچه باعث محبوبيت واستقبال مردم هنردوست از برنامه «گلها» شد، يكي شناخت عميق مرحوم پيرنيا از شعر، ادب و موسيقي ايران وعامل ديگر، دقت و وسواس او در انتخاب اشعار و قطعات موسيقي بود. بارها يك قطعه موسيقي را مي شنيد وقسمتهايي از آن را انتخاب و قسمت ديگررا حذف مي كرد. پس از انتخاب شعر، آنها را با موسيقي تلفيق كرده و نوارضبط شده را به دفعات مي شنيد و حتي براي كساني كه به ديدنش مي آمدند، پخش مي كرد واز نظرات افراد صاحب نظر بهره مي جست۰

پخش برنامه «گلها» از راديو، موجب تجديد چاپ مكرر ديوان هاي گوناگون شاعران گذشته ومعاصر ايران ، بالارفتن شناخت و آگاهي هرچه بيشترمردم نسبت به شعروادب فارسي و آشنايي مردم جهان با فرهنگ، هنر، شعروادب ايران زمين شد۰

بطورخلاصه حاصل كاربرنامه «گلها» عبارت است از :۰
ـ «گلهاي جاويدان» ۱۵۷ برنامه
ـ «گلهاي رنگارنگ »؛ ۵۸۱برنامه (اين برنامه از شماره ۱۰۰شروع شده و تعدادي از برنامه ها داراي شماره«الف» و «ب» است)۰
ـ «برگ سبز »؛ ۳۱۲برنامه
ـ «شاخه گل »؛ ۴۶۵ برنامه
ـ «گلهاي صحرايي »؛ ۶۲برنامه
ـ «گلهاي تازه » ؛ ۲۰۱برنامه

پس از درگذشت پيرنيا (درسال ۱۳۵۰ش) ، هنرمنداني كه درتهيه برنامه «گلها» نقش داشتند، هركدام به دنبال كار خود رفتند و اوضاع تغيير كرد. ديگران كوشيدند كه راه او را ادامه دهند، اما «گلها»ي آنان رنگ و بوي «گلهاي» پيرنيا را نداشت.

زماني كه پيرنيا دچار سكته قلبي ودربيمارستان بستري شده بود، دكتر معين افشار، دوست صميمي و با وفاي او، كه تا پايان دوره خدمت پيرنيا در راديو، با وي همكاري داشت، سبدي از گل برايش هديه آورد كه بر روي كارت همراه گل ها اين رباعي را نوشته بود:۰

تامهر درخشنده ومه تابان باد
عمرتو چون «گلها»ي تو جاويدان باد
چون آن همه شاخه هاي گل كزتوشكفت
پيوسته دلت شاد و لبت خندان باد

برگشت به صفحه اول

.سايت اينترنتي و برنامه هاي راديو گلها توسط مسعود نوين فرح بخش گرد آوري و پخش ميگردد